به بهانه روز جهانی آب؛ بهره وری نوین آب، کلید رسیدن به اقتصاد پایدار به گزارش سیبکس، اصفهان بهره وری نوین آب در کشاورزی و صنعت نه تنها هزینه ها را می کاهد، بلکه به افزایش سود و پایداری اقتصادی کمک می نماید. روز جهانی آب به ما یادآوری می کند که آب عاملی کلیدی در تحقق توسعه اقتصادی، برقراری عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست است. روز جهانی آب که هر سال در ۲۲ مارس(۲ فروردین) گرامی داشته می شود، رویدادی است که توسط سازمان ملل متحد با هدف افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت آب شیرین و مدیریت پایدار منابع آبی نام گذاری شده است. این روز فرصتی است برای تاکید بر نقش حیاتی آب در زندگی انسان ها، محیط زیست و توسعه پایدار. هر ساله این مناسبت با موضوعی ویژه برگزار می گردد که بر چالش های جهانی در رابطه با آب، مانند کمبود منابع، آلودگی و تغییرات اقلیمی تمرکز دارد. روز جهانی آب به دولت ها، سازمان های غیردولتی و افراد فرصت می دهد تا اقدامات مؤثری برای حفظ و مدیریت بهتر این منبع پرارزش انجام دهند. اهمیت روز جهانی آب فراتر از یادآوری نقش حیاتی آب در زندگی روزمره است؛ این روز بستری برای جلب توجه جهانی به بحران آب و تاثیر آن بر جوامع صدمه پذیر فراهم می آورد. در خیلی از نقاط جهان، میلیونها نفر هنوز به آب سالم و بهداشتی دسترسی ندارند و این مساله تاثیر مستقیمی بر سلامت، آموزش و معیشت آنها دارد. در نهایت، روز جهانی آب به ما یادآوری می کند که آب نه تنها منبعی حیاتی، بلکه عاملی کلیدی در تحقق توسعه اقتصادی، برقراری عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست است؛ بدین سبب حفاظت و مدیریت مسئولانه آن وظیفه ای همگانی شمرده می شود. در همین زمینه با مهدی قیصری، دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان به گفتگو نشسته ایم که در ادامه حاصل این گفتگو را می خوانید: چه فناوری های نوینی در مدیریت و تصفیه آب معرفی شده اند که می توانند به کاهش بحران آب در ایران کمک کنند؟ با توجه به شرایط اقلیمی ایران و محدودیت های جدی در تأمین منابع آبی جدید، راهکارهای سنتی مانند تصفیه آب یا انتقال آب نمی توانند به صورت کامل بحران آب را برطرف کنند. در این بین، تصفیه آب باآنکه فرایندی مؤثر در بهبود کیفیت آب است، اما نباید به عنوان منبعی برای تأمین آب درنظر گرفته شود. نقش اصلی این آب در ایران باید بر حفظ تعادل آبخوان های شهری و ممانعت از پدیده هایی مانند فرونشست زمین و افت سطح آب های زیرزمینی متمرکز باشد. در خیلی از شهر های ایران، که به طور عمده در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارند، تأمین آب برای فضای سبز شهری و پارک های جنگلی یکی از چالش های اساسی است. در این شرایط، آب مورد نیاز معمولا از راه چاه های حفر شده درون شهر تأمین می شود. برداشت مداوم آب از این چاه ها بدون جایگزینی مناسب، باعث کاهش سطح آب های زیرزمینی و در نهایت بروز مشکلات زیست محیطی نظیر فرونشست زمین خواهد شد، بدین سبب پساب تصفیه شده باید مستقیماً به سفره های آب زیرزمینی تزریق شود یا در آبیاری فضای سبز شهری و پارک های جنگلی همان منطقه مصرف گردد. این رویکرد باعث می شود تعادل آبخوان های شهری حفظ شود و احتیاج به برداشت اضافی از منابع آب زیرزمینی کم شود. در مقابل، تخصیص پساب تصفیه شده برای صنایعی خارج از شهر یا برای برخی مصارف کشاورزی اقدامی نادرست است، چونکه این آب باید به چرخه طبیعی آبخوان های همان منطقه بازگردد. یکی از رویکرد های نوین و مؤثر در مدیریت منابع آبی، استفاده از فناوری های هوشمندانه در سیستم های آبیاری است. این فناوری ها با بهره بردن از پردازش اطلاعات یکپارچه شامل آب، خاک، گیاه، اتمسفر و سیستم های آبیاری، امکان مدیریت بهینه منابع آب را فراهم می کنند. کشاورز می تواند بدون احتیاج به سرمایه گذاری سنگین و صرفا با بهره گیری از گوشی همراه یا کامپیوتر، برنامه ریزی دقیقی برای آبیاری انجام دهد. این سیستم ها با عرضه زمان بندی صحیح آبیاری، از آبیاری بیش از اندازه یا کمتر از حد نیاز جلوگیری می کنند. این فناوری چندین مزیت مهم دارد؛ نخست، از آبیاری بیش از اندازه جلوگیری می کند که این مساله سبب کاهش هدررفت آب و ممانعت از شست وشوی نیترات، سموم و کودهای شیمیایی می شود که می تواند منابع آب های زیرزمینی را آلوده کند. دوم، از آبیاری کمتر از حد نیاز هم جلوگیری می کند که این امر تأمین رطوبت کافی برای گیاهان را تضمین کرده و از استرس رطوبتی گیاهان که می تواند رشد، تعرق و جذب مواد مغذی را کم کند، پیشگیری می کند. سوم، این فناوری باعث افزایش تولید در واحد سطح می شود. مدیریت دقیق آبیاری باعث افزایش بازدهی در سطح زیر کشت موجود می شود و این افزایش تولید بدون احتیاج به توسعه سطح زیر کشت و تنها با بهینه سازی مصرف آب رخ می دهد که باعث افزایش سودآوری برای کشاورزان می شود. در شرایط بحرانی منابع آبی ایران، استفاده از تکنولوژی های جدید در مدیریت بهره برداری از آب و افزایش راندمان آن، مهم ترین و مؤثرترین راهکار برای روبرو شدن با بحران آب است. تصفیه پساب باید صرفا به عنوان ابزاری برای حفظ تعادل آبخوان های شهری و ممانعت از فرونشست زمین درنظر گرفته شود و تخصیص آن برای مصارفی خارج از چرخه طبیعی آبخوان ها اقدامی نادرست است. در کنار آن، توسعه فناوری های مدیریت هوشمند آبیاری می تواند نقش برجسته ی در کاهش مصرف آب، افزایش تولید و ارتقاء پایداری منابع آبی کشور داشته باشد. چه راهکارهای فناورانه ای برای مدیریت بهتر منابع آب زیرزمینی در شرایط کم آبی پیشنهاد می کنید؟ در ایران، منابع آب های زیرزمینی تحت کنترل وزارت نیرو قرار دارند، اما متاسفانه مدیریت صحیح و علمی در تخصیص این منابع وجود ندارد. اگر تخصیص منابع آب زیرزمینی بر مبنای الگوی کشت و نیاز آبی گیاه در مراحل مختلف رشد صورت گیرد، این شیوه می تواند در شرایط کم آبی به صورت مؤثری باعث افزایش راندمان آب، افزایش تولید و کاهش فشار بر منابع آبی کشور شود. در حال حاضر، وزارت نیرو به کشاورزان منابع آبی را بدون توجه به نیاز واقعی گیاه و مراحل مختلف رشد آن تخصیص می دهد. این تخصیص بر مبنای معادلات و روابط کلی و غیرعلمی به انجام می رسد. به عنوان مثال، وزارت نیرو تعیین می کند که برق چاه کشاورز در تاریخ پنجم فروردین وصل شده و بر مبنای حقابه تعیین شده، کشاورز می تواند در طول سال مقدار معینی آب برداشت کند. در این تکنیک، برای هر فصل و هر ماه سهمیه آبی مشخص شده است و کشاورز برپایه همین برنامه در ایام معین برداشت آب را انجام می دهد. این شیوه تخصیص در صورتیکه برپایه اصول علمی و متناسب با نیاز گیاه انجام می شد، می توانست مؤثر باشد، اما در حقیقت، این تخصیص فاقد مبنای علمی است. بعنوان مثال، در شرایطی که کشاورز محصولی مانند گندم کاشته باشد و در اسفند بارش کافی نداشته باشیم، گیاه در آغاز فصل رشد گرفتار استرس آبی می شود. در چنین شرایطی، وقتی وزارت نیرو در تاریخ پنجم فروردین برق چاه را وصل می کند و کشاورز آغاز به آبیاری می کند، این آب نمی تواند کمبود رطوبت گیاه در اسفند را جبران کند. در نتیجه، گیاه رشد مطلوبی نخواهد داشت و عملکرد تولید کاهش پیدا می کند. علاوه بر این، کشاورز که نگران کمبود آب در ایام گذشته است، آغاز به آبیاری بیش از اندازه می کند. این آبیاری اضافی هم نه تنها کمبود قبلی را جبران نمی کند، بلکه به علت نفوذ عمقی، آب از دسترس ریشه گیاه خارج شده و هدر می رود. در مراحل بعدی رشد گیاه هم مشکلات مشابهی پیش می آید. به عنوان مثال، در مرداد که نیاز آبی گیاه افزوده می شود، وزارت نیرو به علت محدودیت برق، میزان ساعاتی که کشاورز مجاز به برداشت آب است را کم می کند. در نتیجه، در مهم ترین مرحله رشد گیاه که به آب بیشتری نیاز دارد، آب کافی در اختیار کشاورز قرار نمی گیرد و تولید محصول کاهش پیدا می کند. این سیاست نه تنها راندمان را می کاهد، بلکه باعث می شود کشاورزان به برداشت بیشتر آب تمایل پیدا کنند تا خسارت های ناشی از کمبود تولید را جبران کنند. در نتیجه، فشار بر منابع آب های زیرزمینی بیشتر می شود و مدیریت منابع آبی بیشتر از پیش دشوار می شود. در مقابل، اگر وزارت نیرو به جای این شیوه ناکارآمد، از تکنولوژی های جدید برای تخصیص آب استفاده نماید، راندمان افزایش خواهد یافت. به عنوان نمونه، فناوری مدیریت هوشمندانه آبیاری که بوسیله ی یک شرکت توسعه یافته است، بر مبنای پردازش یکپارچه اطلاعات آب، خاک، گیاه، اتمسفر و سیستم آبیاری، قادر می باشد به صورت دقیق مشخص نماید که هر گیاه در هر مرحله از رشد خود چه مقدار آب نیاز دارد. باتوجه به سطح زیر کشت و نیاز آبی گیاه، این فناوری می تواند مقدار برداشت آب از چاه را به صورت دقیق تنظیم کند. در صورت اتصال سیستم دیسپاچینگ وزارت نیرو به این سامانه هوشمند، وزارت نیرو می تواند زمان قطع و وصل برق چاه های کشاورزی را دقیقا بر مبنای نیاز واقعی گیاه مدیریت کند. این رویکرد باعث می شود کشاورز دقیقا به اندازه سهمیه تعیین شده برداشت کند، اما در زمان بندی صحیح و متناسب با نیاز گیاه. مزیت مهم این شیوه در افزایش تولید بدون مصرف آب اضافی است. بعنوان مثال، در شرایطی که در سیستم سنتی کشاورز از یک هکتار زمین سه تا چهار تن گندم برداشت می کرد، با این فناوری می تواند تولید خویش را به پنج تا شش تن افزایش دهد. در شرایطی که قبلاً پنج تا شش تن گندم تولید می شد، با این شیوه میتوان آنرا به هفت تا هشت تن ارتقا داد. این افزایش تولید تنها با مدیریت صحیح آب و بدون احتیاج به برداشت آب اضافی اتفاق می افتد. زمانی که کشاورز با همان میزان آبی که قبلاً در اختیار داشته، بتواند تولید خویش را افزایش دهد، منافع اقتصادی او تأمین می شود و دیگر انگیزه ای برای برداشت بیش از اندازه آب نخواهد داشت. از طرف دیگر، کشور هم در تأمین مواد غذایی خود موفق تر عمل خواهدنمود و نگرانی های دولت در مورد تأمین امنیت غذایی کاهش پیدا می کند. در چنین شرایطی، دولت می تواند با اطمینان خاطر از بهبود راندمان، میزان تخصیص آب به کشاورزان را کم کند. بعنوان مثال، اگر قبلاً کشاورزی ۱۰۰ هزار متر مکعب آب دریافت می کرد، با استفاده از این فنآوری میتوان این سهمیه را به ۹۰ هزار متر مکعب کم کرد و در عین حال همان میزان تولید یا حتی بیشتر را تضمین نمود. این کاهش برداشت باعث می شود حجم بیشتری از آب در سفره های زیرزمینی باقی بماند و به تعادل منابع آبی کمک نماید. علاوه بر این، افزایش راندمان در قسمت کشاورزی باعث ارتقاء ارزش افزوده سرمایه گذاری های انجام شده در این بخش می شود و در نهایت تاثیر مثبتی بر رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) خواهد داشت، بدین سبب اجرای تکنولوژی های جدید مانند مدیریت هوشمندانه آبیاری که در شرکتی در اصفهان توسعه یافته اند، می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در بهبود راندمان منابع آب های زیرزمینی و کاهش بحران آب در کشور داشته باشد. این فناوری ها با تنظیم زمان و میزان برداشت آب بر مبنای نیاز واقعی گیاه، باعث می شوند که هم کشاورز تولید مطلوبی داشته باشد و هم منابع آبی کشور حفظ شود. در این شرایط، وزارت نیرو به جای اعمال سیاستهای کلی و نادرست، باید بر مبنای فناوری های موجود، تخصیص آب را به شکل تقاضامحور و مطابق با نیاز گیاه مدیریت کند. این شیوه تنها راهکار علمی و عملی برای مدیریت بهتر منابع آبی در شرایط کم آبی ایران است. چگونه میتوان با بهره گیری از تکنولوژی های جدید، هدررفت آب در شبکه های توزیع را کاهش داد؟ موضوع شبکه های توزیع آب، بخصوص در شرایط کم آبی، از مسایل مهم و پیچیده ای است که نیازمند بررسی دقیق زیرساخت ها و شیوه های مدیریت منابع است. شبکه های توزیع خود حوزه ای گسترده و تخصصی است و به علت پیچیدگی های فراوان، اجرای مدیریت صحیح در این بخش با چالش های گوناگونی روبروست. یکی از مسایل مهم در این عرصه، وضعیت زیرساخت های شبکه های توزیع است. در خیلی از مناطق کشور، کانال های آبیاری که به عنوان بخشی از این شبکه های توزیع توسعه یافته اند، به شکلی طراحی شده اند که تنها در شرایط آبیاری کامل و بدون محدودیت منابع آب، قابلیت مدیریت مؤثر دارند. این طراحی سبب می شود که در شرایط کم آبی، امکان مدیریت عادلانه و علمی توزیع آب در این شبکه ها وجود نداشته باشد. این مساله یکی از محدودیت های مهم زیرساختی در کشور است، البته در مناطقی مانند خوزستان که منابع آبی غنی تری دارند و محدودیت منابع آب چندان محسوس نیست، امکان استفاده از فناوری های پیشرفته در توزیع آب وجود دارد. نمونه هایی از این فنآوری ها در کشورهایی مانند استرالیا به کار گرفته شده اند. با این وجود، اجرای این فناوری ها نیازمند تجهیز مناسب شبکه های توزیع به سیستم های کنترلی پیشرفته است تا بتوانند فرآیند توزیع آب را بشکل دقیق مدیریت کنند. در بحث مدیریت شبکه های آبیاری، نکته مهم اینست که برخلاف تصور رایج، هدررفت آب در این شبکه ها چندان نگران کننده نیست. نگاه وزارت نیرو به مبحث آب برپایه مدیریت حوضه های آبریز است. در این شیوه مدیریت، نشتی یا تلفات آب از شبکه ها در نهایت باردیگر به زمین نفوذ کرده و وارد چرخه هیدرولوژیکی می شود و در آبخوان ها ذخیره می شود، بدین سبب این تلفات چندان باعث نگرانی نیست، مگر در مواردی که بحث تبخیر از سطح کانال ها مطرح باشد. حتی در این مورد هم میزان تبخیر در مقایسه با حجم کلی آبی که از کانال ها عبور می کند، چندان چشم گیر نیست که بتوان آنرا به عنوان یک معضل جدی تلقی نمود. در استان اصفهان چند طرح مؤثر در زمینه کنترل نشتی شبکه های آب شهری پیاده سازی شده است علاوه بر این، در شبکه های تحت فشار که از لوله های انتقال آب استفاده می شود، معمولا نگرانی در مورد نشتی آب وجود ندارد، بدین سبب در حوضه آب کشاورزی، مبحث نشتی در شبکه های توزیع چندان چالش برانگیز نیست، اما در مورد شبکه های توزیع آب شهری، شرایط کاملا متفاوت می باشد. شبکه های آب شهری به علت گستردگی و طولانی بودن مسیرهای انتقال، با چالش های بزرگ تری مواجهند. آب شهری، برخلاف آب کشاورزی، معمولا تصفیه شده و باکیفیت بالاست. به همین دلیل، نشتی در شبکه های شهری می تواند منجر به هدررفت آب پرارزش و گرانقیمت شود. در مناطق مرکزی ایران، بخصوص در فلات مرکزی که آب شیرین کمیاب و بسیار پرارزش است، مدیریت صحیح شبکه های توزیع آب شهری اهمیت ویژه ای دارد. در این مناطق، برای کاهش هدررفت و بهبود راندمان، پروژه های موفقی اجرا شده اند. به عنوان مثال، در استان اصفهان چند طرح مؤثر در زمینه کنترل نشتی شبکه های آب شهری پیاده سازی شده است. این پروژه ها از تکنولوژی های جدید مانند سیستم های هوشمند تنظیم فشار، کنترل بوستر پمپ ها، شیرهای فشارشکن و تجهیزات مشابه بهره می برند. این تجهیزات سبب می شوند فشار آب در شبکه های توزیع به صورت دقیق مدیریت شده و از ترکیدگی لوله ها و صدمه های احتمالی جلوگیری شود. از جمله مناطقی که این فناوری ها در آن اجرا شده اند میتوان به شهرستان خوانسار اشاره نمود که شبکه آب آشامیدنی آن به سیستم های هوشمند مدیریت فشار مجهز شده است، همینطور در مناطقی مانند شهر کوشک یا تودشک (با توجه به اطلاعات موجود) هم طرح های مشابهی پیاده سازی شده اند. این پروژه ها که در چارچوب مدیریت هوشمند شبکه های توزیع اجرا شده اند، نتایج مثبت و رضایت بخشی به همراه داشته اند و می توانند به عنوان الگویی موفق در دیگر نقاط کشور توسعه یابند. اگرچه شبکه های توزیع آب شهری پیچیدگی های بیشتری دارند و اجرای تکنولوژی های جدید در این بخش هزینه برتر است، اما تجربه های موفق در کشور نشان داده اند که این فناوری ها به خوبی قادر به کنترل نشتی و افزایش راندمان در شبکه های توزیع آب شهری هستند. در مجموع، با وجود این که تخصص بنده مستقیماً در حوزه شبکه های توزیع نیست، اما تجربیات موفقی که در بعضی مناطق کشور، بخصوص در استان اصفهان، اجرا شده اند نشان می دهند که با بهره بردن از فناوری های هوشمند و روش های علمی، میتوان مدیریت بهتری بر شبکه های توزیع آب شهری و کشاورزی اعمال کرد و هدررفت منابع آبی را به میزان قابل توجهی کم کرد. آیا فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی و اینترنت اشیا (IoT) در مدیریت منابع آب ایران نقش قابل توجهی ایفا کرده اند؟ در پاسخ به این پرسش در رابطه با مدیریت منابع آب در ایران، باید اشاره کنم که اطلاعات جامع و دقیقی دراین خصوص در اختیار ندارم. این مساله نیازمند بررسی توسط متخصصانی است که به صورت مستقیم در حوزه مدیریت منابع آب فعالیت می نمایند و می توانند اطلاعات کامل تر و دقیق تری عرضه کنند. در بحث مدیریت آب در کشاورزی، تکنولوژی های جدید نقش مهمی در بهینه سازی مصرف آب و افزایش راندمان ایفا می کنند. یکی از این فنآوری ها، اینترنت اشیا (IoT) است که در حوزه مدیریت آب کشاورزی به عنوان یک ابزار تسهیلگر عمل می کند. اینترنت اشیا به تنهایی نمی تواند اقدامات اجرایی انجام دهد، بلکه وظیفه اصلی آن انتقال داده ها از نقاط مختلف مزرعه و عرضه اطلاعات دقیق و لحظه ای از شرایط مزرعه است. این فناوری به کشاورزان و مدیران کمک می نماید تا به اطلاعات مهمی در رابطه با وضعیت خاک، رطوبت، شرایط جوی و نیاز آبی گیاهان در نقاط مختلف مزرعه دسترسی داشته باشند، اما باید توجه داشت که اینترنت اشیا صرفا نقش جمع آوری و انتقال داده را ایفا می کند و برای تحلیل و تصمیم گیری های پیچیده تر، احتیاج به ابزارهای پیشرفته تری همچون فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی وجود دارد. فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی در مدیریت آب کشاورزی قادرند حجم عظیمی از داده های پیچیده را تحلیل کرده و برپایه آن، الگوهای مناسب برای آبیاری هوشمند و مدیریت بهینه منابع آب را عرضه کنند. این فناوری ها به کشاورزان کمک می کنند تا بتوانند در شرایط متغیر آب و هوایی و در زمینهای با خصوصیت های متفاوت، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند و راندمان را بالا برند. یکی از نمونه های موفق در این مورد، سامانه تجاری «بابا حیدر» است که به عنوان یک سامانه آبیاری هوشمند مبتنی بر پردازش یکپارچه اطلاعات آب، خاک، اتمسفر و سیستم آبیاری طراحی شده است. در این سامانه از فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی برای تحلیل داده ها در قسمت های مختلف استفاده شده است. این سامانه یکی از نمونه های موفق و اجرایی در کشور است که توانسته نتایج قابل قبولی در مدیریت هوشمند آب در کشاورزی عرضه نماید. علاوه بر سامانه بابا حیدر، فناوری های دیگری هم در این زمینه توسعه یافته اند؛ با این وجود، تا جایی که بنده اطلاع دارم، فناوری های دیگری که بتوانند به شکل عملی و اثربخش در مدیریت منابع آب در کشاورزی اجرا شده و نتایج مثبتی به همراه داشته باشند، به صورت گسترده در کشور پیاده سازی نشده اند. یکی از شرکت های پیشرو دراین خصوص که با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان در توسعه و اجرای تکنولوژی های جدید مدیریت آب فعالیت دارد از فناوری های پیشرفته ای بهره گرفته است که می تواند در مدیریت هوشمند آبیاری و بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی بسیار مؤثر واقع شود. دانشگاه صنعتی اصفهان چه پروژه های تحقیقاتی مهمی در حوزه فناوری های آب در دست اجرا دارد و چه نتایجی تابحال به دست آمده است؟ دانشگاه صنعتی اصفهان، خوشبختانه به عنوان پیشگام در حوزه مدیریت آب در مزرعه و بخش کشاورزی، فناوری بسیار مهمی را با همکاری بخش خصوصی توسعه داده است. این فناوری به عنوان یک سیستم مدیریت هوشمندانه آبیاری مبتنی بر پردازش یکپارچه اطلاعات آب، خاک، گیاه، اتمسفر و سیستم آبیاری شناخته می شود. این فناوری ابتدا در دانشگاه صنعتی اصفهان و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از ۱۳۹۷ آغاز شد و در ۱۴۰۰ با حمایت دفتر مجری توسعه سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی، نخستین طرح الگویی مدیریت هوشمندانه آبیاری در شهرستان سمیرم استان اصفهان پیاده سازی شد. این طرح به مدت دو سال مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و سپس نتایج آن به صورت گسترده در سرتاسر کشور منتشر گردید. فناوری «بابا حیدر» به شکلی طراحی شده است که کشاورزان می توانند با بهره گیری از زیرساخت های موجود در مزرعه خود، مانند سیستم های آبیاری بارانی و قطره ای، از آن بهره برداری کنند. این سامانه با بهره گیری از یک نرم افزار و وب اپلیکیشن، شرایط واقعی مزرعه را به شکل برخط و در زمان واقعی بر روی گوشی کشاورز نمایش می دهد. این اطلاعات به کشاورز کمک می نماید تا یک برنامه آبیاری هوشمندانه طراحی کند که باعث کاهش فشار آبی و استرس نیتروژن در گیاهان می شود. به این ترتیب، کشاورزان می توانند به پتانسیل تولید خود دست یابند و راندمان را بالا برند. این افزایش راندمان منجر به کاهش مصرف آب در مزرعه می شود. یکی از خصوصیت های برجسته این فناوری، نیاز نداشتن به سرمایه گذاری اولیه زیاد از جانب کشاورز است. بدین مفهوم که کشاورز نیاز به خرید تجهیزات جدید برای مزرعه خود ندارد. به این ترتیب، زمانیکه تولید در مزرعه بیشتر می شود، هزینه تولید کم می شود، چون که کشاورز هیچ نوع سرمایه گذاری جدیدی انجام نداده است. این خصوصیت سبب می شود که قیمت تمام شده محصول کم شود و در عین حال که کشاورز سود بیشتری می برد، قیمت محصول برای مصرف کننده هم بالا نمی رود. به عنوان مثال، اگر کشاورز به کمک این فناوری توانسته باشد تولید گوجه فرنگی خویش را از ۷۰ تن به ۱۳۰ تن در هکتار افزایش دهد، این افزایش تولید به صرفه و بدون احتیاج به سرمایه گذاری جدید رخ می دهد. در نتیجه، کشاورز بدون این که هزینه اضافی برای تجهیزات بپردازد، محصول خویش را با هزینه کمتر ساخته و در عین حال مصرف کننده از افزایش قیمت محصولات جلوگیری می شود. دیگر خصوصیت مهم این فناوری اینست که محدودیت جغرافیایی ندارد و می تواند در هر نقطه ای از ایران پیاده سازی شود. این فناوری برای انواع مختلف گیاهان و سیستم های آبیاری قابل اجرا می باشد. بعنوان مثال، این فناوری بر روی گیاهان مختلفی همچون سیب زمینی، گندم، جو، ذرت علوفه ای، لوبیا، کدو و گل رنگ پیاده سازی شده است. نتایج حاصل از این پیاده سازی ها نشان میدهد که راندمان بطور متوسط بیشتر از ۳۵ درصد بالا رفته است. به طور دقیقتر، برای سیب زمینی این افزایش راندمان حدود ۵۰ درصد، برای ذرت علوفه ای ۵۵ تا ۶۰ درصد، برای گندم حدود ۴۵ درصد و برای جو حدود ۴۰ درصد بوده است. این افزایش راندمان نه تنها باعث سود بیشتر برای کشاورز شده، بلکه منجر به کاهش مصرف آب و افزایش تولید در واحد سطح شده است. در نهایت، فناوری «بابا حیدر» به عنوان یک نوآوری مهم در قسمت کشاورزی، توانسته است تا با بهره گیری از مدیریت هوشمند آبیاری، به کشاورزان کمک نماید تا راندمان خویش را بالا برند و در عین حال، به صورت مؤثر از منابع آبی محدود بهره گیرند. این سیستم بخصوص برای کشاورزان در مناطقی با منابع آب محدود، گزینه ای بسیار کارآمد و مؤثر به شمار می آید. چه چالش هایی در راه تجاری سازی فناوری های حوضه آب در ایران وجود دارد؟ یکی از بزرگترین مشکلاتی که هم اکنون با آن روبه رو هستیم، تعیین نکردن قیمت واقعی برای آب و نداشتن نگرانی عمومی نسبت به مصرف آن است. این مشکل سبب شده که افراد، بخصوص کشاورزان، بدون درنظر گرفتن اهمیت آب به مصرف بی رویه آن ادامه دهند. زمانیکه آب وارد معادلات اقتصادی می شود، در هیچ سیستمی، حتی در قسمت صنعت، قیمت واقعی آن درنظر گرفته نمی گردد. به عنوان مثال، در کشاورزی، هزینه های مربوط به کود، بذر و اجاره زمین بیش از هزینه مصرف آب ارزیابی می شود. این در شرایطی است که اجاره زمین در واقع به شکلی اجاره آب است، اما این فرهنگ در کشاورزان جا نیفتاده است. در نهایت، کشاورز تنها هزینه آب را بر مبنای قیمت های پرداختی به آب منطقه و هزینه های برق برای استحصال آب می سنجد و این سبب می شود که ارزش واقعی آب برای کشاورز نادیده گرفته شود. در چنین شرایطی، کشاورز بیشتر به خرید محصولات کشاورزی مانند ریزمغذی ها و بذرها توجه می کند تا به مصرف آب. همین مبحث سبب می شود که آب به عنوان یک عنصر حیاتی در کشاورزی جدی گرفته نشود. در صنعت نیز، باآنکه قیمت آب نسبت به کشاورزی بیشتر است، اما با اینحال در مقایسه با دیگر هزینه ها، اهمیت زیادی ندارد و مصرف آب به شکل اقتصادی و بهینه صورت نمی گیرد. این وضعیت مانع از توجه به فناوری های بهینه سازی مصرف آب می شود. وقتی که کارفرما یا مصرف کننده آب، آنرا به عنوان یک هزینه کوچک می بیند که در تحلیل های اقتصادی هیچ تاثیری ندارد، این عنصر به آسانی هدر می رود. به همین دلیل، فناوری هایی که می توانند به بهینه سازی مصرف آب کمک کنند، رشد نمی کنند و به صورت گسترده پیاده سازی نمی شوند. یکی از طریق حل ها برای حل این مشکل، واقعی کردن قیمت آب بر مبنای راندمان آن است. اگر قیمت آب بر مبنای میزان راندمان مصرف کننده تعیین شود، به شکلی که هر کسی که راندمان پایین تری دارد، آب را به شکل تصاعدی گران تر خریداری کند، میتوان انتظار داشت که توجه به مصرف بهینه آب افزایش یابد و فناوری های حوضه آب در کشور رشد کنند. اگر قیمت آب به صورت معقولی تنظیم شود، این امر سبب می شود که کشاورزانی که راندمان پایینی دارند، برای ممانعت از پرداخت هزینه های بیشتر، بدنبال راه های بهینه سازی مصرف آب باشند و بسمت استفاده از فناوری هایی که مصرف آب را کم می کنند، گرایش پیدا کنند. نقش حمایتی دولت برای تجاری سازی فناوری های حوضه آب در ایران در حال حاضر، قیمت آب کشاورزی به ازای هر متر مکعب کمتر از ۵۰۰ تومان است، که در مقایسه با قیمت آب آشامیدنی خیلی پائین است. در صورتیکه کشاورزی که راندمان پایین تری دارد، برای تولید یک کیلوگرم سیب زمینی به ازای هر متر مکعب آب مصرفی، تنها چهار کیلوگرم تولید می کند، اما کشاورزی که راندمان بالاتری دارد، می تواند ۹ کیلوگرم سیب زمینی تولید نماید. هم اکنون این دو کشاورز، با وجود تفاوت قابل توجه در راندمان، همان قیمت آب را پرداخت می کنند، که این مساله به هیچ وجه منطقی نیست. در شرایطی که کشاورز با راندمان پایین، باید آب را با قیمت بالاتری خریداری کند، تا انگیزه ای برای بهینه سازی مصرف آب پیدا کند، کشاورزان با راندمان بالا همچنان تشویق می شوند که آب را به شکل بهینه مصرف کنند، چونکه این تغییر در قیمت آب به نفع آنها خواهد بود. به همین دلیل، در صورتیکه دولت بتواند دراین خصوص اقدامات لازم را انجام دهد و قیمت آب را با شاخص راندمان تنظیم کند، به صورت طبیعی کشاورزان و صنایع بسمت استفاده از تکنولوژی های جدید برای کاهش مصرف آب خواهند رفت. در این راستا، دولت باید به پشتیبانی از ترویج تکنولوژی های جدید در حوضه آب بپردازد. بعنوان مثال، می تواند در بعضی از دشت ها و مناطق انتخابی، طرح های الگویی مدیریت هوشمندانه آبیاری را با همکاری وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی پیاده سازی کند. در این طرح ها، کشاورزان از سیستم های آبیاری هوشمندانه بهره برداری می کنند و می توانند اثرات این سیستم ها را بر میزان مصرف آب، تولید، راندمان و سود خود ببینند، همینطور با مقایسه این مناطق با مناطق مشابه که از روش های سنتی استفاده می نمایند، میتوان نتایج قابل توجهی به دست آورد. این نتایج نشان می دهند که در این مناطق، مصرف آب، انرژی و کود به صورت قابل ملاحظه ای کاهش یافته، در صورتیکه تولید و راندمان در واحد سطح بالا رفته است. این داده ها می توانند به صورت مؤثری به کشاورزان نشان دهند که استفاده از فناوری های بهینه سازی مصرف آب نه تنها به نفع محیط زیست است، بلکه سود اقتصادی آنها را هم می افزاید. در نهایت، برای تجاری سازی فناوری های حوضه آب در ایران، لازم است که دولت نقش حمایتی ایفا کند. دولت می تواند از رسانه های جمعی مانند تلویزیون، رادیو و فضای مجازی برای فرهنگ سازی و ترویج استفاده بهینه از آب بهره برداری کند. مشابه به فرهنگ سازی جهت استفاده از کمربند ایمنی در خودرو ها، دولت باید به صورت مستمر و با پشتیبانی از تکنولوژی های جدید، کشاورزان و صنایع را بسمت استفاده از روش های بهینه مصرف آب هدایت کند. تنها با چنین نگاهی میتوان به نتیجه رسید و از این عنصر حیاتی، که اساس حیات کشور است، به درستی بهره برداری نمود. فناوری های نوین چگونه می توانند به کاهش هزینه های مصرف کنندگان و کشاورزان کمک کنند؟ زمانیکه بسمت فناوری هایی حرکت می نماییم که احتیاج به زیرساخت هایی مانند برق و گاز دارند، در تحلیل ها گرفتار اشتباه می شویم، مشابه آن چه در تحلیل های مربوط به آب رخ می دهد. به عنوان مثال، راه اندازی گلخانه در ایران با بهره گیری از برق و گازی که با یارانه تأمین می شود، سبب می شود محصولات تولید شده با هزینه ای کمتر صادر شوند. در این شرایط، گلخانه دار سودآور به نظر می آید، اما این سود در واقع حاصل از یارانه های انرژی است. در نهایت، هزینه این یارانه ها و فشار اقتصادی ناشی از تورم به مردم بازمی گردد، چونکه دولت که منابع مالی خویش را صرف این حمایت ها کرده، در کنترل تورم ناکام می ماند، بدین سبب اگر دولت در نظر دارد در حوزه فناوری های کشاورزی یارانه پرداخت کند، این حمایت ها باید معطوف به محصولاتی باشد که نیاز اساسی کشور هستند و در داخل مصرف می شوند، اما اگر محصولی برای صادرات تولید می شود، برق و گاز مصرفی آن باید با قیمت تمام شده محاسبه گردد تا فشار اقتصادی بر جامعه تحمیل نشود. به عنوان نمونه، محصولاتی مانند فلفل دلمه ای و گوجه فرنگی در ایران تولید می شوند و انرژی یارانه ای دریافت می کنند. این محصولات به طور عمده به کشورهایی مانند روسیه صادر می شوند. در این حالت، گلخانه دار در واقع از اختلاف قیمت یارانه ای انرژی در ایران و کشورهای مقصد سود می برد. این مساله در صنعت هم صدق می کند. بعنوان مثال، تولید فولاد در ایران با گاز و برق یارانه ای ممکن است. در صورت محاسبه هزینه انرژی بر مبنای قیمت واقعی، ممکنست تولید فولاد در ایران توان رقابت با سایر کشورها را نداشته باشد، بدین سبب در توسعه فناوری ها باید توجه داشت که حمایت های یارانه ای به محصولاتی اختصاص پیدا کند که نیاز داخلی را تأمین می کنند و در موارد صادراتی، قیمت انرژی بر مبنای هزینه تمام شده محاسبه شود تا فشار اقتصادی بر مردم کم شود. منبع: sibex.ir 1404/01/05 11:55:52 5.0 / 5 39 تگهای خبر: اپل , اپلیكیشن , ایمنی , اینترنت این مطلب سیبکس را پسندیدید؟ (1) (0) X تازه ترین مطالب مرتبط اسپیس ایکس نوزدهمین سالگرد پرتاب خودرا با پرتاب ماهواره جشن گرفت اپل تاریخ برگزاری WWDC 2025 را اعلام کرد ماراتن کشورها برای رسیدن به هوش برتر بازار هوش مصنوعی ارزان و داغ شد! همیشه متصل با عیدی ایرانسل نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۷ بعلاوه ۳